車臣汗部
提示：此條目頁的主題不是車臣。車臣汗部（蒙古語：ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠨ
ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ，西里爾字母：Сэцэн хан аймаг），一作格根車臣汗部[1]，又稱喀爾喀東路、克魯倫巴爾和屯盟（蒙古語：ᠬᠡᠷᠯᠡᠨ ᠪᠠᠷᠰ
ᠬᠣᠲᠠ ᠶᠢᠨ
ᠴᠢᠭᠤᠯᠭᠠᠨ，西里爾字母：Хэрлэн Барс хотын чуулган），簡稱車盟，是清代喀爾喀蒙古四部之一。康熙三十年（1691年）置。1911年外蒙古獨立後被博克多汗國沿用。1923年10月，蒙古人民黨政府將其改為「杭肯特烏拉省」[2]（蒙古語：Хан Хэнтий уулын аймаг）。其地大致相當於今蒙古國東方省、肯特省、戈壁蘇木貝爾省，蘇赫巴托爾省北部和東部，以及東戈壁省的大部分地區。
沿革
明代末年，成吉思汗十八世孫謨囉貝瑪遊牧於克魯倫河一帶。其子碩壘自稱車臣汗，與土謝圖汗袞布、札薩克圖汗素巴第並稱「三汗」。後金天聰九年（1635年），碩壘遣使入貢。崇德三年（1638年），皇太極命其獻「九白」之貢。
康熙二十七年（1688年），衛拉特蒙古準噶爾部進攻喀爾喀三路。時車臣汗諾爾布及其長子伊勒登阿喇布坦相繼去世，其孫烏默客年幼，納木扎勒台吉攜烏默客及十萬餘戶部眾內附，被安置於烏珠穆沁地界（今內蒙古東、西烏珠穆沁旗一帶）。康熙三十年（1691年），置車臣汗部。次年，定車臣汗部為「喀爾喀東路」，編為十二旗[3]：
- 車臣汗部中旗（車臣汗旗）
- 車臣汗部左翼中旗
- 車臣汗部右翼中旗
- 車臣汗部中左旗
- 車臣汗部中右旗
- 車臣汗部中前旗
- 車臣汗部中後旗
- 車臣汗部中下旗（車臣汗部中末旗）
- 車臣汗部左翼前旗
- 車臣汗部左翼後旗
- 車臣汗部右翼前旗（《平定朔漠方略》無此旗）
- 車臣汗部右翼後旗
康熙三十五年（1696年），烏默客從康熙皇帝征噶爾丹。三十六年，車臣汗部返回克魯倫河遊牧。乾隆二十年，車臣汗部增至二十三旗，至清末不改：
- 車臣汗部中末次旗，康熙三十四年（1695年）置
- 車臣汗部中左前旗，康熙三十六年（1697年）置
- 車臣汗部中右後旗，康熙三十六年（1697年）置
- 車臣汗部左翼左旗，康熙四十年（1701年）置
- 車臣汗部左翼右旗，康熙四十年（1701年）置
- 車臣汗部右翼左旗，康熙四十年（1701年）置
- 車臣汗部左翼後末旗，康熙五十年（1711年）置
- 車臣汗部右翼中右旗，康熙五十一年（1712年）置
- 車臣汗部右翼中左旗，康熙五十二年（1713年）置
- 車臣汗部中末右旗，乾隆十四年（1749年）置
- 車臣汗部右翼中前旗，乾隆二十年（1755年）置
其地東至額爾德尼陀羅海與黑龍江呼倫貝爾為鄰，西至察罕齊老圖與土謝圖汗部為鄰，南至塔爾袞柴達木，北至溫都爾罕與俄羅斯接壤。該部會盟於克魯倫河巴拉斯浩特，稱克魯倫巴爾和屯盟。
1911年外蒙古獨立，博克多汗國依舊沿襲清代的盟旗制度。1919年，北洋軍佔領外蒙古。1921年蒙古革命後，北洋軍被驅逐出境，蒙古人民黨上臺執政，封建王公和盟旗體制被廢除。1923年，蒙古人民黨當局依據山川河流對全國省、縣進行改名，「車臣汗艾馬克」更名為「杭肯特烏拉省」（蒙古語：Хан Хэнтий уулын аймаг）。1931年行政區劃變更，在杭肯特烏拉省的基礎上設立肯特省、東方省、蘇赫巴托省。此外，東戈壁省、中戈壁省、戈壁蘇木貝爾省和中央省的少部份地區昔日也屬於杭肯特烏拉省。[4]
中華民國方面，國民政府於1928年名義上設置蒙古地方，將車臣汗部劃為克魯倫巴爾和屯盟，直至1946年正式承認其獨立，克魯倫巴爾和屯盟在法理上仍為中華民國領土。
車臣汗部下屬的旗、沙畢
車臣汗部下屬以下的旗、沙畢（шавь，本意是「門徒」，指喇嘛門徒所屬的封地）：[5]
| 清代旗名 | 博克多汗時期旗名 | 設立時間 | 始封者 | 下屬蘇木數 | 備註 |
|---|---|---|---|---|---|
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад өмнөд хошуу |
清阿齊圖扎薩克旗 Чин ачит засгийн хошуу |
1691 | 固山貝子阿南達 хошууны бэйс Ананда |
12 （1734年之後為5） |
[6] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼中右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад баруун этгээдийн хошуу |
阿海扎薩克旗 Ахай засгийн хошуу |
1712 | 輔國公車林旺布 улсад туслагч гүн Цэрэнванбу |
1.5 | [7] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼中左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу |
巴特爾扎薩克旗 Баатар засгийн хошуу |
1713 | 頭等台吉吹音珠爾 тэргүүн зэрэг тайж Чойнжур |
1.5 | [8] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中末旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн хошуу |
畢西日勒圖扎薩克旗 Бишрэлт засгийн хошуу |
1691 | 固山貝子達里 хошууны бэйс Дарь |
3 | [9] |
| 畢西日勒圖貝勒旗 Бишрэлт бэйлийн хошуу |
|||||
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼中旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын дундад хошуу |
達爾汗扎薩克旗 Дархан засгийн хошуу |
1691 | 多羅郡王納木扎爾 төрийн жүн ван Намжил |
2 | [10] |
| 達里干嘎旗 Дарьганга хошуу |
1925 | 1925年新設，原為達里岡厓牧場（Дарьгангын сүрэг）[11] | |||
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中末次旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн хошуу |
岱青扎薩克旗 Дайчин засгийн хошуу |
1695 | 頭等台吉圖賴 тэргүүн зэрэг тайж Туулай |
1.5 | [12] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中右後旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад баруун этгээдийн хойд хошуу |
達賴達爾汗扎薩克旗 Далай дархан засгийн хошуу |
1697 | 一等台吉魯布桑 тэргүүн зэргийн тайж Лувсан |
1.5 | [13] |
| 達賴扎薩克旗 Далай засгийн хошуу |
|||||
| 游格吉呼圖克圖沙畢 Егүзэр хутагтын шавь |
游格吉呼圖克圖沙畢 Егүзэр хутагтын шавь |
1864 | 游格吉呼圖克圖魯布桑丹津那木濟勒 Егүзэр хутагт Лувсанданзаннамжил |
1923年改為額爾德尼查干烏拉旗（Эрдэнэцагаан уулын хошуу）[14] | |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼後旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын умард хошуу |
約斯特扎薩克旗 Ёст засгийн хошуу |
1691 | 輔國公車林達什 улсад туслагч гүн Цэрэндаш |
2.5 | [15] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中後旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад дахь умард хошуу |
濟農扎薩克旗 Жонон засгийн хошуу |
1691 | 固山貝子車卜登 хошууны бэйс Цэвдэн |
1.5 | [16] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼中前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад өмнөд хошуу |
卓里克圖扎薩克旗 Зоригт засгийн хошуу |
1754 | 輔國公車林敦德 улсад туслагч гүн Цэрэндоёд |
1 | [17] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼中後右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад дахь баруун этгээдийн хошуу |
伊勒登扎薩克旗 Илдэн засгийн хошуу |
1691 | 多羅郡王彭蘇克 төрийн жүн ван Пунсаг |
4 | [18] |
| 芒來巴特爾王旗 Манлай баатар вангийн хошуу |
1916 | 芒來巴特爾王達木丁蘇隆 Манлай баатар ван Дамдинсүрэн |
[19] | ||
| 鄂嫩河新布里亞特旗 Онон голын шинэ буриад хошуу |
1922 | 1922年為安置流亡至外蒙古的布里亞特人而設立[20] | |||
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад зүүн этгээдийн хошуу |
墨爾根扎薩克旗 Мэргэн засгийн хошуу |
1691 | 頭等台吉塞棱達什 тэргүүн зэрэг тайж Сэрэндаш |
1.5 | [21] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中左前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад зүүн этгээдийн өмнөд хошуу |
薩魯勒扎薩克旗 Саруул засгийн хошуу |
1697 | 一等台吉恭濟克 тэргүүн зэргийн тайж Гончиг |
1 | [22] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын баруун этгээдийн хошуу |
蘇吉格圖扎薩克旗 Сүжигт засгийн хошуу |
1701 | 頭等台吉吹札木策 тэргүүн зэрэг тайж Чойжамц |
1 | [23] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын зүүн этгээдийн хошуу |
斯日格楞扎薩克旗 Сэргэлэн засгийн хошуу |
1701 | 頭等台吉根敦 тэргүүн зэрэг тайж Гэндэн |
0.5 | [24] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟車臣汗旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы Сэцэн ханы хошуу |
車臣汗旗 Сэцэн ханы хошуу |
1691 | 車臣汗烏默客 сэцэн хан Өмхэй |
2 | [25] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼中旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын дундад хошуу |
車臣扎薩克旗 Сэцэн засгийн хошуу |
1691 | 多羅貝勒車布登 төрийн бэйл Цэвдэн |
8 | [26] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼後末旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын умард адгийн хошуу |
衛征扎薩克旗 Үйзэн засгийн хошуу |
1711 | 頭等台吉多爾濟達什 тэргүүн зэрэг тайж Дорждаш |
1.5 | [27] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟右翼後旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы баруун гарын умард хошуу |
胡日查扎薩克旗 Хурц засгийн хошуу |
1691 | 頭等台吉固嚕札布 тэргүүн зэрэг тайж Гүржав |
3 | [28] |
| 浩齊特扎薩克旗 Хуучид засгийн хошуу |
1915 | 額爾德尼親王色隆托濟勒 Эрдэнэ чин ван Сэлнэнтожил |
1915年，以色隆托濟勒所歸附的浩齊特左翼旗部眾新設此旗。初附土謝圖汗部，1916年併入車臣汗部。[29] | ||
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼左旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын зүүн этгээдийн хошуу |
額爾德尼扎薩克旗 Эрдэнэ засгийн хошуу |
1701 | 一等台吉額爾德尼 тэргүүн зэргийн тайж Эрдэнэ |
1.5 | [30] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中末右旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад адгийн баруун этгээдийн хошуу |
額爾哈扎薩克旗 Эрх засгийн хошуу |
1750 | 頭等台吉旺濟勒札布 тэргүүн зэрэг тайж Ванжилжав |
1 | [31] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟左翼前旗 Халхын дорнод замын Хэрлэн барс хотын чуулганы зүүн гарын өмнөд хошуу |
額爾赫木色克扎薩克旗 Эрхэмсэг засгийн хошуу |
1691 | 鎮國公憨都 улсын түшээ гүн Ханд |
2 | [32] |
| 喀爾喀東路克魯倫巴爾和屯盟中前旗伊拉古克三呼圖克圖沙畢 Халхын дорнод зам Хэрлэн барс хотын чуулганы дундад өмнөд засгийн хошууны харьяа Ялгуусан хутагтын шавь |
伊拉古克三呼圖克圖沙畢 Ялгуусан хутагтын шавь |
1913 | 伊拉古克三呼圖克圖額琳沁多爾濟 Ялгуусан хутагт Эринчиндорж |
1923年改為敖其爾松貝爾山旗（Очирсүмбэр уулын хошуу）[33] |
職官
- 盟長、副盟長各一人。
- 副將軍、參贊各一人。
每旗設札薩克協理台吉、管旗章京、副章京各一人。諸旗共設佐領四十人。每六佐領設參領一人，每佐領設驍騎校一人。
封爵
爵二十有六：車臣汗一人；附輔國公一人；扎薩克和碩親王一人，由郡王晉襲；扎薩克多羅郡王一人；附多羅貝勒一人；扎薩克多羅貝勒一人；扎薩克固山貝子二人，一由貝勒降襲；扎薩克鎮國公一人；扎薩克輔國公二人，一由貝子降襲；公品級扎薩克一等台吉一人；扎薩克一等台吉十三人，一由貝子降襲，二由輔國公降襲；附鎮國公一人，由貝子降襲。
車臣汗世系
| 世代 | 名 | 年份 | 備註 |
|---|---|---|---|
| 第一代 | 碩壘 | ?-1655年 | 阿敏都喇勒孫，謨囉貝瑪子。 |
| 第二代 | 巴布 | 1655年-1683年 | 碩壘第五子。 |
| 第三代 | 諾爾布 | 1683年-1688年 | 巴布子。 |
| 第四代 | 烏默客 | 1688年-1709年 | 諾爾布孫，伊勒登阿喇布坦子。康熙三十年（1691年）詔留車臣汗號。[34] |
| 第五代 | 袞臣 | 1709年-1728年 | 烏默客長子。康熙四十八年襲車臣汗。 |
| 第六代 | 車布登班珠爾 | 1728年-1733年 | 袞臣長子，雍正十一年免。 |
| 第七代 | 垂扎布 | 1733年-1735年 | 烏默客從弟。 |
| 第八代 | 達瑪璘 | 1735年-1751年 | 袞臣次子。 |
| 第九代 | 嘛呢巴達喇 | 1751年-1767年 | 達瑪璘長子。 |
| 第十代 | 車布登扎布 | 1767年-1788年 | 達瑪璘次子。乾隆四十六年詔世襲罔替。 |
| 第十一代 | 齊旺多爾濟 | 1788年-1795年 | 車布登扎布長子。 |
| 第十二代 | 朋楚克多爾濟 | 1795年 | 齊旺多爾濟次子，無嗣。 |
| 第十三代 | 桑齋多爾濟 | 1796年-1800年 | 齊旺多爾濟長子。嘉慶五年，降四等台吉。 |
| 第十四代 | 瑪哈什哩 | 1800年-1807年 | 朋楚克多爾濟嗣子。 |
| 第十五代 | 恩克圖嚕 | 1807年-1817年 | 瑪哈什哩長子。嘉慶二十二年病免。 |
| 第十六代 | 阿爾塔什達 | 1817年-1875年 | 恩克圖嚕子。 |
| 第十七代 | 車林多爾濟 | 1875年-1893年 | 阿爾塔什達子。 |
| 第十八代 | 德木楚克多爾濟 | 1893年-1909年 | 車林多爾濟子。 |
| 第十九代 | 阿克旺那林 | 1910年-1923年 | 德木楚克多爾濟子。 |
相關條目
注釋及徵引文獻
- ^ 光緒《大清會典事例》卷九百六十四理藩院疆理
- ^ 蘇聯科學院、蒙古人民共和國科學委員會編，《蒙古人民共和國通史》下部第一編
- ^ 《平定朔漠方略》卷十二載車臣汗部編為十一旗，無右翼前旗，據光緒《會典事例》卷九百七十及嘉慶《一統志》補出。
- ^ Сэцэн хан аймаг. Монголын түүх. [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-12）.
- ^ О.Батсайхан, З.Лонжид, О.Баяртөр, Л.Алтанзаяа. (2012). МОНГОЛЧУУД: XX-XXI зуунд Зурагт түүх. Улаанбаатар. МОНСУДАР
- ^ Чин ачит засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-08）.
- ^ Ахай засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2021-10-19）.
- ^ Баатар засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-06）.
- ^ Бишрэлт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2021-10-28）.
- ^ Дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-02）.
- ^ Дарьганга хошуу (Хан Хэнтий уулын аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2021-12-07）.
- ^ Дайчин засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2019-09-21）.
- ^ Далай дархан засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-05-29）.
- ^ Егүзэр хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-10）.
- ^ Ёст засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-10）.
- ^ Жонон засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг)
- ^ Зоригт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-07）.
- ^ Илдэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2019-08-24）.
- ^ Манлай баатар вангийн хошуу. [2024-05-04]. （原始內容存檔於2021-12-03）.
- ^ Онон голын шинэ буриад хошуу. [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-02）.
- ^ Мэргэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-16）.
- ^ Саруул засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-02）.
- ^ Сүжигт засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2021-12-03）.
- ^ Сэргэлэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-03-02）.
- ^ Сэцэн ханы хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-28）.
- ^ Сэцэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-23）.
- ^ Үйзэн засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-25）.
- ^ Хурц засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-09-27）.
- ^ СЭЛНЭНТОЖИЛ Дондогсэнгийн. [2024-05-04]. （原始內容存檔於2020-02-26）.
- ^ Эрдэнэ засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-09）.
- ^ Эрх засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-16）.
- ^ Эрхэмсэг засгийн хошуу (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2024-05-16）.
- ^ Ялгуусан хутагтын шавь (Сэцэн хан аймаг). [2024-05-04]. （原始內容存檔於2023-06-08）.
- ^ 以下見祁韻士《皇朝藩部要略》、光緒《會典事例》卷九百六十九理藩院封爵、《清史稿》藩部世表
延伸閱讀
[編]
參考書目
- 《親征平定朔漠方略》，中國藏學出版社影印殿本
- 嘉慶重修《大清一統志》
- 光緒《欽定大清會典事例》，全國圖書館文獻縮微複製中心影印殿本
- 《清史稿》，中華書局點校本
- 譚其驤等，1974，《中國歷史地圖集》，北京：中國地圖出版社
- 祁韻士著，張穆改定，包文漢整理，1987，《清朝藩部要略稿本》，哈爾濱：黑龍江教育出版社
- 《蒙古族通史》，本書編寫組，2001，北京：民族出版社