維基百科

草稿:馬來西亞風箏

  提示：此草稿的主題不是馬來風箏。

風箏、紙鷂或紙鳶（馬來語：Layang-layang，爪夷文：لايڠ٢‎，發音：[lajaŋ.lajaŋ]；印尼語：Layangan，爪夷文：لايڠن‎，發音：[la.ja.ŋan]；吉蘭丹馬來語：Wau，爪夷文：واو‎‎‎，發音：[wau̯]；砂拉越馬來語（馬來語：Bahasa Melayu Sarawak）：Gudi[1]，爪夷文：ݢودي‎，發音：[gu.di]；汶萊馬來語（英語：Brunei Malay）：Kikik，爪夷文：كيكيق‎，發音：[ki.kik]；巴達維馬來語（英語：Betawi language）：Koang，爪夷文：كوڠ‎，發音：[ko.aŋ]）是馬來群島的一種傳統戶外遊戲，一般採用紙、竹、布等輕薄材料製成，並由連接在地面的繩或線放飛在天空。風箏利用風的流動在其上方產生低壓、下方產生高壓，這種壓力差給風箏帶來升力，並會加上風箏尾巴，以便在風中控制風箏的方向。風箏是適合不同年齡階段的娛樂工具，人們通常在農耕收穫後的閒暇之餘，或是漁民無法出海捕魚的時候，舉行風箏節進行放風箏比賽；馬來傳統風箏也是一種手工藝術製作的裝飾品，其審美標準是根據作品的形狀、尺寸、圖案、顏色和創意美感來衡量。

詞源

「Layang-layang」（لايڠ٢‎‎‎‎）一詞是「layang」（لايڠ‎）的複數詞，源自原始南島語表示「飛翔、在空中翱翔」的含義。[2] 馬來西亞半島的西海岸和南部地區，例如：雪蘭莪、馬六甲和柔佛等州屬，使用這個詞語來表示「風箏」，這可以從敦斯里拉南（馬來語：Tun Seri Lanang）的筆記中得到證明，其中提及拉惹阿末（Raja Ahmad）與年輕人，以及皇室親戚一起玩風箏。「Layang-layang」一詞也可以解釋作「燕子」、「雨燕」、「飛魚」的意思。

「Wau」（واو‎）據說來源於北大年馬來語「วา」（wa，وا‎），借用自泰語的「ว่าว」（wâao，即風箏）一詞，因此在吉蘭丹、丁加奴、玻璃市和吉打等州屬都使用這個詞彙。「Wau」也可以解釋成系在風箏上的響弓發出的聲音，當風箏升到空中時，附在弓上的棕櫚貝葉（英語：Corypha）（daun ibus）會發出有節奏的「wau…wau…wau…」的聲響。

通常，「layang-layang」被用作表示普通的、廣泛意義的風箏，「wau」被用作表示文化遺產的馬來傳統風箏，馬來西亞不同州屬都有各自獨特的傳統風箏樣式。

歷史

印度尼西亞

世界上最古老的風箏，可能是由印尼東南蘇拉威西穆納島的人們創造，考古學者在島上發現世界上最古老的風箏描繪，來自穆納人的中石器時代洞穴壁畫，這些壁畫自公元前9500—9000年就已存在。[3] 壁畫描繪一種名為「kaghati」的風箏，現代穆納人仍在使用這種風箏。[4] 這種風箏是用白薯茛（kolope，一種山藥）的葉子作為主帆，竹篾（薄竹皮）作為龍骨；並用野菠蘿纖維擰股做成繩索，儘管在現代的穆納人更常使用紗線。[5]

馬來西亞

現在無法確知風箏在馬來西亞的實際起源，關於風箏的最早文獻記錄來自17世紀的《馬來紀年》（Sulalatus Salatin），其中描述一位皇室成員參加的風箏遊戲；因此，有些人認為馬來風箏遊戲的起源，始於漢麗寶（英語：Hang Li Po）公主將中國紙鳶帶到馬六甲王朝，並興起於蘇丹馬末沙統治（1488年—1511年）時期。[6] 過去，新加坡馬來人也用利用風箏協助漁民釣魚。[7]

傳說

馬來西亞風箏的起源，在各州都有不同的民間傳說和故事。

據說，風箏最初是一種無名遊戲。孩子們用某些葉子製成玩具，並用香蕉莖或菠蘿葉編成繩子綁在葉脊，在有風的日子放飛在空中；某天，無名遊戲的繩子突然斷裂，孩子們「哇…哇…哇……」地喊叫，然後「wau」這個名詞因此誕生。

Mengikut asal usul yang lain, yang lebih dekat dengan mitos, ia bermula apabila Dewi Dewa Dani bersalinkan Dewa Muda. Bidan Ketujuh membuang tembuni Dewa Muda ke laut. Maka Mak si Dewa Dewa yang sedang bertapa di kayangan merasa tidak selesa duduk di kayangan, lalu dia turun ke Medan Kulum Laman Yang Rata, dan dilihatnya tembuni Dewa Muda terapung-apung di Sungai Nil. Tembuni itu dipulihkan menjadi seorang dewa yang dinamakan Awang si Jambul Lebat dan selaput tembuni Dewa Muda itulah dijadikan 「rangka」 Wau untuk Dewa Muda.

Untuk menyiapkan Wau itu, Mak si Dewa Dewa mengambil panau Dewa Muda untuk dijadikan bunga Wau, tangan Dewa Muda untuk sayap Wau, laras kaki Dewa Muda dijadikan tangan dan badan wau serta rambut Dewa Muda dijadikan jambul Wau. Apabila Wau ini dinaikkan, maka busurnya berbunyi dua belas bahasa dan dua belas ragam. Daripada bunyi busur itulah wujudnya nama "Wau". Mengikut asal usul ini juga, wau yang tidak ada busur atau busurnya tidak berbunyi dua belas bahasa dan dua belas ragam dipanggil "layang-layang".

據說，風箏是為稻神創造，人們在收穫季放風箏是對稻神的致敬。從前的有一天，一位農民和他沒有孩子的妻子，在田裏遇到一個漂亮的迷路小女孩，農民決定將女孩收養照顧。農民每天都給在玩耍的女孩送飲料和食物，最終引起妻子心中的嫉妒，妻子將女孩痛打一頓，女孩就乘着西風從農家逃跑離開。從此之後，村里農地的稻米不結穀子，還受到病害侵襲。占卜師告訴村民，先前被趕走的女孩是稻田的精靈，為了請求稻神寬恕，農民必須製作一個漂亮的東西，並在收穫後將其升上天空，向稻神表示懺悔。於是，農民製作出來月亮風箏，隨着風箏升上空中，人們的生活重新富裕起來。

據說，Wau Bulan lahir sebagai lambang penyatuan kembali Empayar Srivijaya oleh Dewa Muda. Setelah kemangkatan pembina Empayar Srivijaya iaitu Sri Maharaja Sri Jayanaga, maka empayar yang meliputi seluruh Asia Tenggara ini mulai berpecah diperintah secara berasingan dari negara induk Srivijaya iaitu Medang Bhumi.

Di awal abad ke-8 muncul seorang tokoh, iaitu cucu Sri Maharaja Sri Jayanaga yang bernama Jaya Sinha. Beliau mempunyai pelbagai gelaran, antaranya Sabjaya atau Sanjaya Putera, Inu Dewa, Seri Panji, Mahisa Kelana Seri Panji, Raden Inu Kertapati atau Raden Asmarajaya dan Hyang Kamajaya, tetapi dia lebih terkenal dalam cerita-cerita tradisi sebagai Dewa Muda. Dewa Muda telah mengadakan beberapa serangan untuk menyatukan kembali Empayar Srivijaya.

Sebelum Dewa Muda mengadakan serangan, dia telah lama bertapa dan apabila selesai, dia pulang dari gua tempatnya bertapa dengan membawa rangka atau 『lembaga』 wau bulan yang baginya merupakan peta penyerangan dan penaklukan kembali Empayar Srivijaya atau Asia Tenggara itu.Dewa Muda menakluk kembali empayar yang agung itu kira-kira pada tahun 713 hingga 779 Masihi. Setelah mendapat kemenangan, Wau Bulan yang menjadi lambang Empayar Srivijaya dikenali sebagai 『Sejagat Tanah Jawa』.

Kepala dan tengkuk wau bulan yang berbentuk garuda itu melambangkan raja segala burung yang sebenarnya seorang wali. Namanya ialah Riah, dalam Bahasa Arab disebut 『Nabi Mahlail Alaihissalam』 antara 313 rasul dan dalam Bible, beliau disebut dengan nama 『Mahalelselt』. Dalam cerita-cerita tradisi dia digelar 『Burung Petala Indera』. Oleh itu, kepala Wau Bulan ini melambangkan roh dan semangat Empayar Srivijaya dan memberi erti asas kebudayaan dan asas peradaban dalam empayar ini.

Dikisahkan bahawa busur wau ini memiliki dua belas bahasa, dua belas ragam yang melambangkan negeri atau daerah yang disatukan kembali dengan negara pusat Empayar Srivijaya. Dua belas negeri tersebut ialah Filipina, Vietnam, Segenting, Kemboja-Laos-Thailand Tengah dan Utara, Burma, Burma Barat dan Benggala Timur menganjur ke Kepulauan Andaman, Pulau Irian dan Pulau Sulawesi. Sementara dua belas ragam bererti dua belas suku terdapat di dua belas daerah/negeri tersebut tadi.

Bulatan bulan pada Wau Bulan melambangkan negeri-negeri daratan yang dinamakan Nusarantang-kawasan yang bersambung. Bintang yang terletak di antara bulatan bulan sabit penuh dilambangkan sebagai 『negara pusat』 atau 『kawasan pusat pemerintahan』 yang dinamakan 『Nusa Kencana-Kawasan Emas dan bulan sabit penuh yang menjadi bahagian bawah wau ini dilambangkan dengan negeri-negeri kepulauan yang dinamakan Nusantara-Kawasan yang dirantai oleh laut-laut.

Wau Bulan ini memiliki tiga teraju yang melambangkan tiga bahagian empayar Srivijaya dan tiga teraju ini diikat oleh satu tali, yang melambangkan Empayar Srivijaya ini diperintah oleh satu pentadbiran pusat.

據說，風箏起源於茜蒂祖拜達（馬來語：Syair Siti Zubaidah）時代的占城（Kembayat Negara），並被稱為「Wau Lenggang Kembayat」。Wau inilah yang dinaikkan oleh Pembina Empayar Srivijaya iaitu Dewa Muda. Bentuknya tidaklah seperti Wau Bulan seperti yang dinyatakan dalam asal usul di atas. Wau Lenggang Kembayat ini bentukya seperti Wau Ikan yang wujudnya sekarang ini.

風箏的起源還有很多版本，但幾乎所有的起源都類似上述記錄的故事。除此之外，有些人認為風箏被稱為「wau」，是因為其與第27個阿拉伯字母及第30個爪夷字母「‎و‎‎」（wāw）形狀相似。

類型

 
月亮風箏

人們創造各種類型和形狀的風箏，包括：wau burung、wau pari、wau katak、wau bayan、wau merak、wau kucing、wau jala budi、wau lenggang kebayak、wau sewah、wau barat，其中最受馬來人熱愛的是wau bulan（馬來語：wau bulan）；此外，馬來西亞每個州屬都有不同的官方風箏。

  1. Wau bulan（馬來語：Wau bulan）（月亮風箏）：國家傳統風箏，源自吉蘭丹並盛行於東海岸，尾巴形狀類似月牙或牛角，連接翼和尾巴之間的頸部位置，有個象徵滿月的圓形圖案。[8]
  2. Wau kucing（馬來語：Wau kucing）（貓風箏）：國家傳統風箏，設計與蹲坐着的貓形狀相似，背面看來從頭部、身體和尾巴最為明顯，它的特色是會發出類似貓尖銳、高亢的「嗡嗡嗡…」聲。[9]
  3. Wau jala budi（馬來語：Wau jala budi）（菩提風箏）：國家傳統風箏，又名「美人風箏」，源自吉打一種叫做「daun budi」（智慧葉）的木雕藝術，尾巴形狀與「智慧葉」相似，「jala」一詞是指風箏尾巴的結構。此外，其基本形狀和設計與女性體態相似，從背面看來如同婦女伸展雙手，然後是身體向腰部和臀部延伸；另外，它的外觀也與源自泰國的「chula kite」（ว่าวจุฬา）雷同。[10]
  4. Wau merak（馬來語：Wau merak）（孔雀風箏）：武吉斯、柔佛傳統風箏，又名「layang-layang kipas」（扇風箏），據說源自蘇拉威西島，特徵是風箏頂端的頭冠，以及神似孔雀的扇形長尾巴。[11]
  5. Wau puyuh（馬來語：Wau puyuh）（鵪鶉風箏）：吉蘭丹傳統風箏，基本形狀與月亮風箏相似，但翼和尾巴形狀更加彎曲，有如鵪鶉的尾巴。
  6. Wau kikik（馬來語：Wau kikik）（菱形風箏）：汶萊、馬六甲傳統風箏，又名「wau kemetek」，是一種四邊形風箏。
  7. Wau cenderawasih（極樂鳥風箏）：彭亨傳統風箏，又名「wau pungguk」（紙梟）。
  8. Wau seri bulan（馬來語：Wau seri bulan）（新月風箏）：霹靂傳統風箏，外型與吉蘭丹的月亮風箏相似，但是沒有象徵滿月的圓形圖案。
  9. Wau helang（馬來語：Wau helang）（老鷹風箏）：玻璃市傳統風箏，一種鳥形風箏，其上繪製老鷹圖案。[12]
  10. Wau kotak（箱式風箏）：檳城傳統風箏。
  11. Wau kapal（馬來語：Wau kapal）（船型風箏）：雪蘭莪傳統風箏，尾巴形狀類似漁船的船體。[13]
  12. Wau dodo helang（馬來語：Wau dodo helang）（蒼鷹風箏）：登嘉樓傳統風箏，又名「wau lang」，外型與孔雀風箏相似，但翼的形狀更加彎曲，猶如老鷹俯衝的姿勢。
  13. Wau seri negeri（馬來語：Wau seri negeri）（森美蘭風箏）：森美蘭傳統風箏，翼的形狀較為彎曲，頸的形狀與月亮風箏相似，尾巴形狀類似米南傳統建築的屋頂。
  14. Wau kangkang（馬來語：Wau kangkang）（人形風箏）：吉打傳統風箏，又名「wau orang」，外觀與人體姿態相似，從背面看來圓形的頭部、展開的雙手和向下延伸的雙腳，「kangkang」即是指人體兩腿中間的空隙。
  15. Wau kenyalang（犀鳥風箏）：砂拉越傳統風箏，一種鳥形風箏，其上繪製犀鳥圖案。
  16. Layang burung raja udang（翠鳥風箏）：沙巴傳統風箏，一種鳥形風箏，其上繪製翠鳥圖案。
  17. Wau barat（馬來語：Wau barat）（南暹風箏）：又名「wau daun」（葉子風箏）或「wau pagi」（晨曦風箏），源自吉蘭丹西邊（barat）的南暹羅或北大年，外觀類似月亮風箏但沒有滿月圖案，尾巴較平並貼近側翼，使用較輕的紙料且工法更加簡單，使用繪製圖案而不是鏤紙藝術。[14]
  18. Wau legu（樂谷風箏）：貓風箏的變體。[15]
  19. Wau kebayak（卡峇雅風箏）：貓風箏的變體。[16]
  20. Wau payung（馬來語：Wau payung）（傘風箏）：尾巴較窄，外型類似展開的傘。
  21. Wau patak belah laga（戰鬥風箏）：瓜拉登嘉樓貞德靈甘榜拉惹（Kampung Raja, Chendering）的鬥風箏遊戲，形狀類似菱形但尾端開叉。[17]
  22. Wau ikan（魚形風箏）
  23. Wau pari（鰩魚風箏）
  24. Wau burung（馬來語：Wau burung）（鳥形風箏）[18]
  25. Wau bayan（鸚鵡風箏）：一種鳥形風箏。
  26. Wau sewah（紙鵑）：一種鳥形風箏。[19]
  27. Wau ceduk（馬來語：Wau ceduk）（充氣風箏）：又名「wau katak（馬來語：wau katak）」（軟體風箏），一種沒有龍骨的現代風箏，採用縫製的織物製成形狀。[20]
  28. Wau gubah（創意風箏）：根據製作者的創造力設計的新式風箏，通常是植物、動物、生活與科技設備、架空世界的新奇造型。[21]
    • Wau gubah kain（織物創意風箏）：使用紙以外的各種材料製成的創意風箏。
    • Wau gubah kertas（紙製創意風箏）：使用紙製成的創意風箏。
  29. Wau hiasan（裝飾風箏）：又名「wau hadiah」（禮品風箏），一種用作裝飾品的精美風箏，通常使用厚重的彩紙製成，所以較難放飛升上空中。
  30. Wau naik（升空風箏）：使用輕薄材料製成，提供一種結構簡單、便於升空的風箏，通常使用繪製圖案而不是鏤紙藝術。
  31. Wau sobek（鏤紙風箏）：Wau rekaan tradisi daripada kertas dengan menggunakan kaedah meretas, menebuk, melorek atau tampal-cantum bertujuan untuk dipamerkan dan bukan untuk dinaikkan.[22]
  32. Layang-layang Melayu（馬來語：Layang-layang Melayu）（馬來風箏）

風箏遊戲

風箏通常由兩個人合作放飛，即拿着風箏的指揮者和牽着繩線的拉手；當吹起逆風的時候，就通過拉伸繩線來拖起風箏，直到風箏高高飄浮在空中。如今，傳統風箏比賽在馬來社會中仍然佔有一席之地，也受到本地和國際社會的關注；但是，不同類型的風箏在馬來西亞已經越來越常見，尤其是出現在國際風箏節比賽。

放風箏地點

放風箏適合在開闊的戶外空間，例如：海灘、田野及地方政府准許放風箏的公園場地，須要確保周圍沒有高樓大廈或電線，以及避開人群、道路、樹木或車輛密集區域，以免風箏受阻、觸電及發生危險，斷掉的風箏線可能會意外割傷路人或騎士的喉嚨，並且應該遵守適用的法律規定。此外，天氣條件也是需要考慮的因素，選擇在風速適中的晴朗日子，而避免在強風、雷電和惡劣天氣放風箏。

雪隆地區適合放風箏的地點，包括：吉隆坡甲洞大都會公園（Kepong Metropolitan Park）、實達城巿商場戶外公園（Setia City Mall Outdoor Park）、沙亞南武吉日落洞公園（Bukit Jelutong Kite Park, Shah Alam）和布城湖泊（Lake Putrajaya）；檳城喬治市適合放風箏的地點，包括：舊關仔角草場（Esplanade, Penang）；柔佛新山適合放風箏的地點，包括：巴西古當風箏山（Bukit Layang-Layang, Pasir Gudang）。

風箏節

馬來西亞各州政府和地方政府，甚至縣和甘榜（英語：Kampong）都有舉行不同規模的風箏比賽，著名的放風箏活動包括：

  巴西古當國際風箏節（Festival Layang-Layang Sedunia Pasir Gudang，FLLSPG）
巴西古當國際風箏節首辦於1995年，每年2月中旬舉行，由柔佛州旅遊局、巴西古當市政廳、柔佛風箏愛好者協會（Pelayang Johor）和馬來西亞風箏愛好者理事會（MPM）聯合主辦；2020年因為Covid-19疫情停辦三年，2023年復辦，舉辦地點位於風箏山（Bukit Layang-Layang）。
  吉打全國風箏節（Kedah National Kite Festival）
  吉蘭丹全國風箏節（Pesta Wau Kebangsaan Kelantan）、吉蘭丹國際風箏節（Pesta Wau Antarabangsa Kelantan）
  納閩國際風箏節（Labuan International Kite Festival）
  馬六甲國際風箏交流會（Festival Layang-Layang Gergasi Melaka）
  關丹國際風箏節（Festival Layang-Layang Antarabangsa Kuantan）
  玻璃市東風節（Pesta Angin Timur Perlis，PAT）
  砂拉越風箏節（Pesta Gudi Sarawak）、婆羅洲國際風箏節（Borneo International Kite Festival，BIKF）

比賽術語

  • anjun[23] / anjung[24] (Kelantan) / lambung[25] -- Proses menjulang wau untuk naik ke udara.[23]
  • gelanggang permainan -- Tempat untuk menaikkan wau lazimnya disempadani oleh pagar, pokok, parit dan khemah di sekelilingnya.[26]
  • hulur -- Keadaan menghulurkan tali memanjangkan tali wau.[27]
  • indang -- Kedudukan wau yang dinaikkan yang terkawal dalam kedudukan 90°.[28]
  • juruanjung -- Orang yang menganjung atau melambung wau.[29]
  • jurutarik -- Orang yang menarik atau mengendalikan tali wau semasa dinaikkan.[30]
  • juruwau -- Orang yang menyediakan peralatan permainan dan padang serta perundangan wau dan juga mengetahui peraturan wau dalam satu-satu pertandingan.[31]
  • kawasan permainan -- Kawasan keseluruhan tempat pertandingan wau diadakan.[32]
  • markah dengung -- Markah yang dikira pada bunyi dengung semasa wau dinaikkan.[33]
  • markah kecantikan -- Markah yang dikira daripada aspek daya cipta, bentuk, corak, hiasan dan warna semasa wau di bumi.[34]
  • markah ketahanan -- Markah yang dikira daripada aspek berapa lama wau dapat bertahan di udara dalam jangka masa sekurang-kurangnya lima minit atau yang telah ditetapkan.[35]
  • markah ketinggian -- Markah yang dikira dari bacaan pancang meter semasa wau berada di udara.[36]
  • masuk pancang -- Kedudukan wau yang melayang tinggi yang dapat dikesan melalui pancang meter.[37]
  • ngedap[38] / selat[39] (Pahang) / selangkung[40] (Kedah, Perlis) -- Keadaan wau yang terbalik jatuh menjunam.[38]
  • sarut -- Keadaan tali beberapa buah wau yang bersimpul atau bersilang di udara.[41]
  • senget -- Keadaan wau yang berat sebelah.[42]

風箏製作

Pembuatan sesebuah wau agak rumit dan memakan masa, dari kerja-kerja meraut buluh untuk dijadikan rangka, mengimbangkan kepak sehingga melekatkan kertas pada rangka wau tersebut mengambil masa dua minggu untuk siap. Rangka buluh tulang belakang wau lebih besar daripada kepaknya, kemudian diikat dengan menggunakan benang mengikut bentuk serta jenisnya.

Rangka yang telah disiapkan akan ditampal dengan tiga lapis kertas nipis dan lutsinar dengan berlainan warna. Lapisan pertama menggunakan kertas berkilat, lapisan kedua menggunakan warna yang berbeza dan bercorak awan larat iaitu bercorak pucuk rebung atau bunga cengkih yang telah ditebuk. Pada lapisan ketiga pula corak berlainan yang telah ditebuk ditampalkan.

Di bahagian kepala atau muncungnya serta dihujung kiri dan kanan kepak, akan dihiasi dengan rambu-rambu halus yang berwarna warni menambah cantik lagi rupanya. Busul akan diregangkan di bahagian belakang tengkuk wau agar ia mengeluarkan bunyi dengung apabila diterbangkan diudara. Busul diperbuat daripada daun rembia atau mengkuang yang telah direndam dan dilurut lalu dibiarkan kering. Ia berbentuk seperti alat memanah. Tali teraju diikatkan di antara bahu kepak dan tulang belakang sebelah bawah wau bagi mengimbangi wau - Teraju Tiga.

風箏部件

  • belalai -- Rambu tambahan pada hujung kepala wau bulan berukuran melebihi 15 cm.[43]
  • bilah ekor -- Bahan daripada buluh yang diraut atau dibentuk untuk dijadikan rangka ekor wau.[44]
  • bilah sayap -- Bahan daripada buluh yang diraut atau dibentuk untuk dijadikan rangka sayap wau.[45]
  • bok[46] / batang busur[47] -- Bahagian busur daripada buluh untuk menyemat tali busur.[46]
    • tali busur -- rotan atau sebagainya, yang dipasang pada bok yang boleh mengeluarkan bunyi apabila ditiup angin.[48]
  • bulan penuh -- Bulatan yang dipasang di antara sayap dengan bulan sabit pada wau bulan. Lebarnya sama dengan lebar kepala dan dikenali juga dengan nama labu di Kelantan.[49]
  • bulan sabit -- Ekor wau bulan yang berbentuk bulan sabit lazimnya 1/3 daripada bahagian ekor yang dikenali juga dengan nama tanduk.[50]
  • cakah -- Lebar di antara sayap dengan ekor.[51]
  • dengung (Kedah) -- Bunyi yang dihasilkan apabila wau dinaikkan.[52]
  • ekor -- Bahagian bawah wau.[53]
  • hujung tali -- Bahagian tali wau yang diikat pada tali teraju.[54]
  • kertas jagung -- Kertas nipis, berwarna surih, digunakan untuk membuat wau.[55]
  • kertas perada -- Kertas berwarna dan berkilat untuk membuat wau.[56]
  • kertas wau -- Kertas nipis, berwarna, digunakan untuk membuat wau.[57]
  • lengkok bulan -- Bahagian lengkung dalam wau bulan dari sayap dan bulan sabit ke bulan penuh, dikenali juga dengan nama cakah di Kelantan.[58]
  • paha dalam -- Bahagian dalam hujung ekor wau jala budi.[59]
  • paha luar -- Bahagian luar hujung ekor wau jala budi.[60]
  • pancang meter -- Alat untuk mengukur ketinggian wau yang dinaikkan.[61]
  • pangkal tali -- Bahagian tali wau yang diikat pada pancang meter.[62]
  • penyemat -- Buluh atau bahan lain untuk melekatkan busur pada kepala wau.[63]
    • simpai penyemat -- Tali atau rotan untuk mengikat penyemat pada bok. Apabila dipasang busur, kepala wau diapit dengan bok dan penyemat.[64]
  • rambu -- pada wau terutama di bahagian kepala dan kiri kanan sayap dan hujung ekor.[65]
    • rambu panjang - Rambu yang dipotong panjang, lazimnya diikat di bahagian bawah jerabut pendek.[66]
    • rambu pendek -- Rambu yang dipotong pendek, lazimnya diikat di atas rambu panjang.[67]
  • sayap -- Bahagian tengah wau.[68]
  • sundari[69] / busur[70] (Kelantan, Terengganu, Pahang) / senderen[71] (Selangor) -- Alat yang dipasang pada kepala wau untuk mengeluarkan dengung dan mengimbangkan antara berat kepala dengan berat ekor.[69]
  • tali adang angin -- Tali yang diikat pada sayap dan ekor wau bertujuan menahan kertas daripada tiupan angin supaya tidak koyak dan untuk mengimbangi wau dalam keadaan imbangan semerti.[72]
  • tali ikat -- Bahan daripada benang, dawai, nilon, atau sebagainya digunakan untuk mengikat rangka wau.[73]
  • tali teraju -- Tali yang diikat pada sayap dan tulang belakang untuk keseimbangan keseluruhan. Tali wau diikat pada teraju apabila wau dinaikkan.[74]
    • tali teraju atas -- Tali teraju yang diikat pada bilah sayap atas, bertujuan untuk mengimbang antara kiri dan kanan.[75]
    • tali teraju bawah -- Tali yang diikat pada teraju atas dan bilah sayap bawah. Bertujuan untuk mengimbangkan keadaan angin.[76]
      • teraju keras -- Keadaan simpulan teraju bawah yang paling bawah daripada pusat sayap.[77]
      • teraju lembut -- Kedudukan simpulan tali teraju bawah yang paling atas daripada pusat sayap.[78]
  • tali wau -- Tali daripada benang, tali tangsi, nilon atau sebagainya, digunakan untuk menaikkan wau.[79]
  • teraju dua -- Keadaan tali yang diikat pada dua poin pada wau.[80]
  • teraju tiga -- Keadaan tali yang diikat pada tiga poin pada wau.[81]
  • tiang pelilit tali -- Tiang untuk melilit tali wau ketika wau dinaikkan.[82]
  • tulang belakang -- Bahan seperti buluh, nibung, bertam, batang pinang atau bahan gentian yang dibentuk untuk batang tengah wau.[83]

製作方法

Terdapat lima komponen asas bagi sebuah wau tradisional iaitu terdiri daripada kepala wau, busur atau dengung, sayap wau, torek atau bahagian pinggang dan ekor wau.

Teknik pembuatan wau tradisional

Antara bahan mentah yang diperlukan untuk membuat wau ialah buluh, kulit rotan, gam daripada pokok kayu dan lain-lain keperluan yang bersesuaian untuk menghasilkan sebuah wau.

Selain daripada itu, kepakaran dan kemahiran juga merupakan aspek utama untuk menghasilkan sebuah wau yang bermutu seperti kepakaran dalam pemilihan bahan mentah, kemahiran kraftangan serta pengetahuan di dalam bidang aerodinamik. Bagi memastikan wau yang akan dihasilkan mempunyai kualiti, bahan mentah seperti buluh terutamanya perlu dipilih dengan lebih teliti.

Oleh itu terdapat beberapa petua serta pantang-larang yang terlibat semasa ingin menebang dan menyimpan buluh tersebut.

Petua dan pantang larang pemilihan buluh
  1. Rumpun buluh mestilah di kawasan yang tinggi dan lapang, bukan di dalam semak atau dusun.
  2. Pilih buluh yang kelihatan kering, seelok-eloknya di tengah rumpun.
  3. Jangan tebang buluh yang mempunyai pucuk muda kerana buluh tersebut mempunyai banyak kanji dan mudah diserang serangga perosak.
  4. Buluh yang condong ke arah matahari naik adalah lebih baik kerana mempunyai semangat yang kuat menurut kepercayaan orang tua-tua.
  5. Keadaan cuaca kering dan panas adalah sangat sesuai untuk menebang buluh seperti di waktu tengahari.
  6. Jika menebang buluh pada waktu pagi, pastikan penebang menindih bayangnya.
  7. Sebelum menebang buluh, digalakkan membaca doa dan selawat terlebih dahulu
  8. Adalah lebih baik buluh yang sudah ditebang dipotong di situ juga.
  9. Petua orang tua-tua di Kelantan pula semasa membawa balik buluh yang sudah ditebang, akan meninggalkan pesan kepada Sang Bubuk iaitu, 「Wahai Sang Bubuk, hak aku tinggal ini ialah hak mu, hak aku wat kelik ni ialah hak aku, mu tok sah ikut akulah, mu make hok sini」.
Penyimpanan buluh

Buluh akan disimpan dahulu sekurang-kurangnya setahun sebelum diraut menjadi rangka wau. Biasanya tempat penyimpanan mestilah tinggi untuk mengelakkan buluh daripada dilangkah manusia.

Antara petua-petua yang diguna pakai untuk memastikan buluh tersebut tahan dan kuat ialah :-

  1. Buluh disimpan di dalam paya atau direndam di dalam selut.
  2. Buluh ditanam di dalam pasir dan dinyalakan unggun api di atasnya selama satu jam.
  3. Menyalai kepingan buluh pada bara api.
Meraut buluh

Buluh perlu diraut untuk membuang bahagian-bahagian yang tidak diperlukan seperti ruas dan kulit. Selain itu tujuannya adalah untuk memberi keseimbangan pada bentuk dan berat bahagian sayap wau. Pisau khas digunakan untuk meraut dan mestilah benar-benar tajam bagi memastikan kerja-kerja tersebut dapat dijalankan dengan mudah dan mengelakkan daripada kesilapan.

Antara bahagian buluh yang perlu diraut adalah seperti :-

  1. Bahagian tulang belakang diraut sehingga 1.0 sentimeter dengan kadar lembut dan sederhana keras.
  2. Bahagian bilah sayap di kedua-dua bahagian diraut sehingga 1.5 sentimeter dan semakin halus di hujung bilah tersebut iaitu sebesar lidi kelapa.
  3. Bahagian ekor yang mempunyai dua bahagian juga perlu diraut sehingga 0.5 sentimeter.
  4. Raut bilah-bilah buluh untuk bahagian pinggang dan bulatan berbentuk bulan. Rautan di bahagian tersebut adalah lebih nipis dan bersaiz kecil 0.5 sentimeter untuk memudahkan ia dibentuk.

Selepas semua buluh diraut, proses seterusnya ialah semua bilah tersebut akan digosok pula dengan kertas pasir.

Membuat bingkai

Bingkai wau terdiri daripada beberapa bahagian utama iaitu tulang belakang, tulang rentas sayap, rangka sayap dan rangka ekor. Buluh yang sudah diraut akan dipotong mengikut ukuran wau yang dikehendaki iaitu dua keping buluh untuk sayap, satu keping untuk tulang belakang dan dua keping lagi untuk rangka ekor. Kepingan buluh yang hendak dibuat sayap perlulah diseimbangkan dengan menandakan di tengah-tengah kepingan buluh.

Rangka bingkai wau kemudian akan diikat:

  1. Tulang belakang wau diukur kepada 3 bahagian dan kemudiannya ditanda 3 bahagian tersebut.
  2. Bahagian sayap wau akan diikat terlebih dahulu.
  3. Sayap yang sudah diikat akan diikat pula pada tulang belakang.
  4. Ikat di bahagian atas dan bawah ekor pada tulang belakang. Pastikan bahagian tersebut seimbang di kedua-kedua belah.
  5. Cantumkan hujung bahagian ekor kemudian tautkan pada hujung bahagian sayap.
  6. Untuk bahagian pinggang terutamanya jenis wau bulan, kepingan buluh ditaut membentuk separa bulatan pada bahagian sayap dan ekor wau. Seterunya kepingan buluh yang diraut lebih nipis dibentuk menjadi bulatan untuk diikat di tengah pinggang wau. Saiznya ditentukan dengan mengikut nisbah iaitu bersamaan dengan keluasan kepala wau.
  7. Langkah terakhir ialah membuat kepala wau iaitu dengan mengikat separuh daripada kepala wau dengan sayap dengan jarak 2 inci dari tulang belakang.

Setelah bingkai wau siap, satu lapisan asas yang dipanggil 『tanah』 akan dipasang pada wau. Tujuannya supaya wau tersebut tahan lasak kerana sifat utama kertas tersebut lebih kenyal dan tidak ditembusi angin. Pemasangan melibatkan beberapa langkah:

  1. Ukur kertas dengan saiz bingkai.
  2. Kemudian kertas ditanda dengan pensil dan perlu dilebihkan dua sentimeter dari rangka bingkai.
  3. Potong kertas wau tersebut dan lebihan tadi dipotong dalam bentuk 『V』.
  4. Lekatkan kertas pada bingkai dengan menggunakan gam kanji.
Mengukur, melukis dan menyobek corak

Ukiran lukisan pada badan wau adalah antara elemen utama yang menjadikan wau tersebut unik dan istimewa. Antara langkah-langkah yang terlibat:

  1. Lipat empat kertas warna untuk bahagian sayap, dan lipat dua untuk bahagian ekor.
  2. Mulakan melukis dari bahagian dada sehingga ke hujung sayap dengan mengosongkan satu ruang kosong untuk ruang tapak kijang, bagi bahagian ekor pula, corak yang hendak dilukis mestilah sama dengan corak di bahagian sayap.
  3. Corak perlu dipotong menggunakan pisau tajam khas dan corak ini menjadi corak asas bagi wau.
  4. Corak akan ditampal pada kertas warna lain, biasanya warna emas dengan menyapu gam di belakang kertas corak. Gam perlu dicampur dengan air terlebih dahulu untuk elakkan daripada berkedut. Kertas bercorak akan diletakkan di atas kain lembap. Kertas berwarna diletakkan perlahan-lahan ke atas kertas corak dan kemudiannya diratakan dengan menggunakan seterika panas di atas kain lembap tadi.
  5. Potong semula corak yang hendak disobek dan tampal sekali lagi dengan kertas berlainan warna sehingga siap sepenuhnya.
  6. Tampal ukiran sobek tadi pada tanah wau dengan hanya menyapu gam kanji pada bahagian tepinya sahaja.

Bahagian yang tidak lekat dikemaskan dengan menyapu gam menggunakan berus lukisan. Bagi wau hiasan akan ditampal kertas hiasan di belakang wau untuk menutup kecacatan iaitu kerangka buluh dan tulang rentas sayap wau.

Berlainan pula dengan wau yang hendak diterbangkan mestilah menggunakan kertas yang tidak menyerap air. Selain itu, belakang wau tersebut tidak ditampal kertas hiasan dan ukiran sobek hanya mempunyai tiga atau empat lapis sahaja berbanding dengan wau hiasan yang mempunyai sehingga lapan warna.

Memasang jambul atau rambu

Jambul atau rambu dipasang dengan dililitkan pada rangka ekor atau sayap wau.

Jambu biasanya diperbuat daripada kertas 『crepe’ yang dipotong dengan gunting secara memanjang untuk membentuk rambu.

Memasang belalai

Belalai menggunakan bahan yang sama dengan jambul tetapi dipasang pada kepala wau.

Memasang busur

Fungsi utama busur adalah untuk mengeluarkan bunyi semasa wau diterbangkan. Terdiri daripada empat komponen iaitu 『bok』, daun ibus, inas dan buluh penyepit.

  1. Potong kepingan buluh dengan ukuran separuh daripada panjang sayap wau.
  2. Raut kepingan tersebut, belah daun ibus yang sudah dikeringkan ikut kesesuaian bunyi yang dikehendaki.
  3. Untuk membuat inas, buluh cina sesuai digunakan dan dipotong sepanjang dua sentimeter dan ditebuk di bahagian tengahnya sebesar saiz busur.
  4. Setelah ketiga-tiga komponen dicantumkan, lekatkan busur tersebut pada kepala wau dengan menggunakan buluh penyepit dan kemudiannya diikat menggunakan benang nilon.

影響

馬來傳統風箏是個家喻戶曉的馬來西亞文化符號，國家銀行發行不同版本的貨幣和紀念幣，都有月亮風箏（wau bulan）的圖案，例如：第二版（1989年9月）50仙硬幣、第三版（1996年2月）及第四版（2012年6月）1令吉紙鈔、第九屆（1977年）及第廿九屆（2017年）東南亞運動會紀念幣、國行鑄幣廠成立50周年紀念幣（2022年9月）；馬來西亞航空的標誌是貓風箏（wau kucing），其被應用在馬航的品牌、胸章和紀念品；此外，馬來西亞郵政也發行過以風箏為主題的郵票和首日封，以及許多商家製作的首飾和裝飾禮品。馬來西亞中文影視協會（CFAM）創辦的本土華語電影獎項，命名為「金箏獎」（Golden Wau Awards）。

2006年，馬來西亞手工藝發展局（Kraftangan Malaysia）公認沙菲益·朱索（Shafie bin Jusoh）為傳統風箏工藝大師，他是擁有超過數十年經驗的國寶級手工藝人；2009年2月14日，馬來西亞國家遺產申報委員會宣佈「馬來西亞傳統風箏」（Wau Tradisi Malaysia）列入國家非物質文化遺產；吉蘭丹民謠《月亮風箏》（Lagu "Wau Bulan"）同樣列入非物質文化遺產名錄，並有青年男女迎賓表演的傳統舞蹈《風箏舞》（Tarian Wau Bulan）。

馬來西亞有三間風箏博物館，分別是：柔佛新山巴西古當風箏博物館（英語：Kite Museum (Johor)）（Muzium Layang-Layang Pasir Gudang）、吉蘭丹道北風箏博物館（Muzium Wau）和馬六甲風箏博物館（英語：Kite Museum (Melaka)）（Muzium Layang-Layang Melaka）。

參考資料

  1. ^ Kamus Bahasa Sarawak
  2. ^ Blust, Robert; Trussel, Stephen. *layaŋ₁: to fly, soar through the air. Austronesian Comparative Dictionary. Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 2010 [15 Disember 2022]. 
  3. ^ Kaghati, World’s First Kite. Go Celebes!. [24 July 2019]. 
  4. ^ Bieck, Wolfgang. "The First Kiteman" -Proof by a prehistoric cave-painting in Indonesia. July 2002 [24 July 2019]. 
  5. ^ Salikha, Adelaida. The Top 10 Must-Know Facts About The World's First & Oldest Kite. Seasia. 2 June 2018 [24 July 2019]. 
  6. ^ Wau. Perbadanan Perpustakaan Awam Kedah –透過Memori Kedah. 
  7. ^ Malay magic: an introduction to the folklore and popular religion of the ... By Walter William Skeat
  8. ^ wau bulan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  9. ^ wau kucing - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  10. ^ wau jala budi - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  11. ^ wau merak - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  12. ^ wau helang - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  13. ^ wau kapal - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  14. ^ wau daun - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  15. ^ wau legu - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  16. ^ wau lenggang kebayak - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  17. ^ Tengku Danish Bahri bin Tengku Yosoff. ‘Wau patak belah laga’ tarikan di Kampung Raja. Utusan Malaysia. 17 Mac 2022. 
  18. ^ Focus Ace Spm 2009 Pen.seni Visual By Kathleen
  19. ^ wau sewah - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  20. ^ wau ceduk - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  21. ^ wau gubah - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  22. ^ wau sobek - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  23. ^ 23.0 23.1 anjun - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  24. ^ anjung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  25. ^ lambung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  26. ^ gelanggang permainan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  27. ^ hulur - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  28. ^ indang - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  29. ^ juruanjung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  30. ^ jurutarik - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  31. ^ juruwau - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  32. ^ kawasan permainan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  33. ^ markah dengung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  34. ^ markah kecantikan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  35. ^ markah ketahanan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  36. ^ markah ketinggian - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  37. ^ masuk pancang - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  38. ^ 38.0 38.1 ngedap - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  39. ^ selat - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  40. ^ selangkung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  41. ^ sarut - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  42. ^ senget - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  43. ^ belalai - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  44. ^ bilah ekor - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  45. ^ bilah sayap - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  46. ^ 46.0 46.1 bok - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  47. ^ batang busur - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  48. ^ tali busur - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  49. ^ bulan penuh - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  50. ^ bulan sabit - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  51. ^ cakah - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  52. ^ dengung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  53. ^ ekor - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  54. ^ hujung tali - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  55. ^ kertas jagung - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  56. ^ kertas perada - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  57. ^ kertas wau - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  58. ^ lengkok bulan - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  59. ^ paha dalam - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  60. ^ paha luar - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  61. ^ pancang meter - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  62. ^ pangkal tali - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  63. ^ penyemat - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  64. ^ simpai penyemat - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  65. ^ rambu - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  66. ^ rambu panjang - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  67. ^ rambu pendek - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  68. ^ sayap - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  69. ^ 69.0 69.1 sundari - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  70. ^ busur - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  71. ^ senderen - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  72. ^ tali adang angin - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  73. ^ tali ikat - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  74. ^ tali teraju - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  75. ^ tali teraju atas - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  76. ^ tali teraju bawah - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  77. ^ teraju keras - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  78. ^ teraju lembut - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  79. ^ tali wau - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  80. ^ teraju dua - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  81. ^ teraju tiga - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  82. ^ tiang pelilit tali - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 
  83. ^ tulang belakang - Pusat Rujukan Persuratan Melayu @ DBP. Istilah Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. [19 November 2012]. 

外部連結

 
查看維基詞典中的詞條「layang」「layangan」「layang-layang」或「wau」。
如果將此頁面移動到主條目空間，則該頁面將放在以下類別中。
分類：
取自 "https://zh.wikipedia.org/w/index.php?title=Draft:马来西亚风筝&oldid=84462543"